JAMAN EDAN
TEMBANG SINOM KETIKA RADEN NGABEHI RANGGAWARSITA DIKECEWAKAN OLEH KEADAAN.
Winahya ring mangsa kala, mapan angeksi martani, prabawanireng bawana, sawahaning sakalir, kawawas wosing budi, riweding sarwa tumuwuh, tuwuh kataman ilham, mudar warnaning gaib, wong awerda kaweca wacananira.
Mangkya darajating praja, Kawuryan wus sunyaturi, Rurah pangrehing ukara, Karana tanpa palupi, Atilar silastuti, Sujana sarjana kelu, Kalulun kala tida, Tidhem tandhaning dumadi, Ardayengrat dene karoban rubeda.
Ratune ratu utama, Patihe patih linuwih, Pra nayaka tyas raharja, Panekare becik-becik, Paranedene tan dadi, Paliyasing Kala Bendu, Mandar mangkin andadra, Rubeda angrebedi, Beda-beda ardaning wong saknegara.
Katetangi tangisira, Sira sang paramengkawi, Kawileting tyas duhkita, atamen ing ren wirangi, Dening upaya sandi, Sumaruna angrawung, Mangimur manuhara, Met pamrih melik pakolih, Temah suka ing karsa tanpa wiweka.
Dasar karoban pawarta, Bebaratun ujar lamis, Pinudya dadya pangarsa, Wekasan malah kawuri, Yan pinikir sayekti, Mundhak apa aneng ngayun, Andhedher kaluputan, Siniraman banyu lali, Lamun tuwuh dadi kekembanging beka.
Ujaring paniti sastra, Awewarah asung peling, Ing jaman keneng musibat, Wong ambeg jatmika kontit, Mengkono yen niteni, Pedah apa amituhu, Pawarta lolawara, Mundhuk angreranta ati, Angurbaya angiket cariteng kuna.
Keni kinarta darsana, Panglimbang ala lan becik, Sayekti akeh kewala, Lelakon kang dadi tamsil, Masalahing ngaurip, Wahaninira tinemu, Temahan anarima, Mupus pepesthening takdir Puluh-Puluh anglakoni kaelokan.
Amenangi jaman edan, Ewuh aya ing pambudi, Milu edan nora tahan, Yen tan milu anglakoni, Boya kaduman melik, Kaliren wekasanipun, Ndilalah karsa Allah, Begja-begjane kang lali, Luwih begja kang eling lawan waspada.
Semono iku bebasan, Padu-padune kepengin, Enggih mekoten man Doblang, Bener ingkang angarani, Nanging sajroning batin, Sejatine nyamut-nyamut, Wis tuwa arep apa, Muhung mahas ing asepi, Supayantuk pangaksamaning Hyang Suksma.
Beda lan kang wus santosa, Kinarilah ing Hyang Widhi, Satiba malanganeya, Tan susah ngupaya kasil, Saking mangunah prapti, Pangeran paring pitulung, Marga samaning titah, Rupa sabarang pakolih, Parandene maksih taberi ikhtiyar.
Kidungan
Mantra-Wedha
(1)
Ono kidung rumekso ing wengi,
Teguh ayu luputo ing loro,
Luputo ing bilai kabeh,
jim setan datan purun,
paneluhan tan ono wani,
miwah panggawe olo,
gunaning wong luput,
geni atemahan tirto,
maling adoh tan keno ing mami,
tuju guno tan sirno.
(1)
Ono kidung rumekso ing wengi,
Teguh ayu luputo ing loro,
Luputo ing bilai kabeh,
jim setan datan purun,
paneluhan tan ono wani,
miwah panggawe olo,
gunaning wong luput,
geni atemahan tirto,
maling adoh tan keno ing mami,
tuju guno tan sirno.
(2)
Sakebehing loro tan soyo bali,
Kahehing omo tan sami soyo mirudo,
Welas asih pandulune,
Sakehing brojo luput,
Kadi kapuk katibaning wesi,
Sakehing wiso towo,
Sato galak tutut,
Kayu aeng lemah sangar,
Songing landak guwaning lemah miring,
Myang pakiponing merak.
Sakebehing loro tan soyo bali,
Kahehing omo tan sami soyo mirudo,
Welas asih pandulune,
Sakehing brojo luput,
Kadi kapuk katibaning wesi,
Sakehing wiso towo,
Sato galak tutut,
Kayu aeng lemah sangar,
Songing landak guwaning lemah miring,
Myang pakiponing merak.
(3)
Pagupakaning warak sakalir,
Nadyan arco myang sagoro asat,
Temahan rahayu kabeh,
Dadya sariro ayu,
Ingideran pro widodari,
Rinekso pro malaikat,
Sakatahing rosul,
Tan dadi sariro tunggal
Ati adam utek ku bagindo eisis,
Pangucapku ya Musa.
Pagupakaning warak sakalir,
Nadyan arco myang sagoro asat,
Temahan rahayu kabeh,
Dadya sariro ayu,
Ingideran pro widodari,
Rinekso pro malaikat,
Sakatahing rosul,
Tan dadi sariro tunggal
Ati adam utek ku bagindo eisis,
Pangucapku ya Musa.
(4)
Napasku nabi Ngisa linuwih
Nabi Yakup pamiryarsa ningwang
Yusup ing rupaku mangke,
Nabi Dawud suwaraku
nJeng Suleman kasekten mami
Nabi Ibrahim nyawa,
Edris ing rambutku
Baginda Ngali kuliting wang
Getih daging Abu Bakar Ngumar singgih,
Balung baginda ngusman
Napasku nabi Ngisa linuwih
Nabi Yakup pamiryarsa ningwang
Yusup ing rupaku mangke,
Nabi Dawud suwaraku
nJeng Suleman kasekten mami
Nabi Ibrahim nyawa,
Edris ing rambutku
Baginda Ngali kuliting wang
Getih daging Abu Bakar Ngumar singgih,
Balung baginda ngusman
(5)
Sumsumingsun Patimah linuwih,
Siti aminah bayuning angga,
Ayup ing ususku mangke
Nabi Nuh ing jejantung
Nabi Yunus ing otot mami
Netraku ya Muhamad
Pamuluku Rasul
Pinayungan Adam Kawa
Sampun pepak sakathahe para nabi
Dadya sarira tunggal
Sumsumingsun Patimah linuwih,
Siti aminah bayuning angga,
Ayup ing ususku mangke
Nabi Nuh ing jejantung
Nabi Yunus ing otot mami
Netraku ya Muhamad
Pamuluku Rasul
Pinayungan Adam Kawa
Sampun pepak sakathahe para nabi
Dadya sarira tunggal
(6)
Sawiji wiji mulane dadi,
Apencar mulaning jagad,
Kasamaran dining dzat e,
Kang maca kang ngerungu,
Kang anurat kang ngimpeni,
Dadi ayuning badan,
Kinaryo sesembur,
Yen winacakno ning toya
Kinarya dus rara tuwo gelis laki,
Wong edan nuli waras.
Sawiji wiji mulane dadi,
Apencar mulaning jagad,
Kasamaran dining dzat e,
Kang maca kang ngerungu,
Kang anurat kang ngimpeni,
Dadi ayuning badan,
Kinaryo sesembur,
Yen winacakno ning toya
Kinarya dus rara tuwo gelis laki,
Wong edan nuli waras.
(7)
Lamun ono wong kadendo kaki,
Wong kabanda kabotan utang,
Yogya wacanen den age
Naliko tengah dalu,
Ping sewelas wacanen singgih,
Luwar ingkang kabanda,
Kang kadendo wurung,
Agelis nuli sinauran,
Mring hyang sukma ingkang utang iku singgih,
Kang agering nuli waras.
Lamun ono wong kadendo kaki,
Wong kabanda kabotan utang,
Yogya wacanen den age
Naliko tengah dalu,
Ping sewelas wacanen singgih,
Luwar ingkang kabanda,
Kang kadendo wurung,
Agelis nuli sinauran,
Mring hyang sukma ingkang utang iku singgih,
Kang agering nuli waras.
(8)
Lamun arso tulus nandur pari,
Puasa o sawengi sadino,
Iderono galengane,
Wacanen kidung iku,
Sakabeh e ngama sami bali,
Yen siro lungo perang,
Wateken ing sengkul,
Antuka tigang pulukan,
Musuh siro rep sirep tan ono wani,
Rahayu ing payudyan.
Lamun arso tulus nandur pari,
Puasa o sawengi sadino,
Iderono galengane,
Wacanen kidung iku,
Sakabeh e ngama sami bali,
Yen siro lungo perang,
Wateken ing sengkul,
Antuka tigang pulukan,
Musuh siro rep sirep tan ono wani,
Rahayu ing payudyan.
(9)
Sopo sing reke biso nglakoni,
Amutih lawan anawa,
Patang puluh dino bae,
Lan tangi waktu subuh,
Lan den sabar sukuring ati,
Isya Allah katekan,
Tumrap sanak rajatira,
Saking sawabing ilmu pangiket amami,
Duk aneng Kali Jaga.
Sopo sing reke biso nglakoni,
Amutih lawan anawa,
Patang puluh dino bae,
Lan tangi waktu subuh,
Lan den sabar sukuring ati,
Isya Allah katekan,
Tumrap sanak rajatira,
Saking sawabing ilmu pangiket amami,
Duk aneng Kali Jaga.
Suksma–Wedha
(10)
Ana kidung reke angartati,
Sapa eruh reke aran ingwang,
Duk ingsung ono ing ngare,
Miwah duk aneng gunung,
Ki samurta lan Ki samurti,
Ngalih aran ping tiga,
Arta daya tengsung,
Arang ingsung duk jejaka,
Ki artati aran ingsung ngalih,
Sapa weruh aran ingwang.
(10)
Ana kidung reke angartati,
Sapa eruh reke aran ingwang,
Duk ingsung ono ing ngare,
Miwah duk aneng gunung,
Ki samurta lan Ki samurti,
Ngalih aran ping tiga,
Arta daya tengsung,
Arang ingsung duk jejaka,
Ki artati aran ingsung ngalih,
Sapa weruh aran ingwang.
(11)
Sapa weruh tembang tepus kaki,
Sasat weruh reke arta daya,
Tunggal pancer sauripe,
Sapa weruh ing panuju,
Sasat sugih pagere wesi,
Rinekso wong sajagat,
Kang angidung iku,
Lamun dipun apalane,
Kidung iku den tutug pada sawengi,
Adoh panggawe ala.
Sapa weruh tembang tepus kaki,
Sasat weruh reke arta daya,
Tunggal pancer sauripe,
Sapa weruh ing panuju,
Sasat sugih pagere wesi,
Rinekso wong sajagat,
Kang angidung iku,
Lamun dipun apalane,
Kidung iku den tutug pada sawengi,
Adoh panggawe ala.
(12)
Lawan rineksa marang Hyang Widhi,
Sakarsane tineko dening Hyang,
Rineksa ing jalma kabeh,
Kang amaca kang angerungu,
Kang anurat myang kang nimpeni,
Yen ora bisa maca,
Simpenono iku,
Temah ayu kang sariro,
Yen linakon dinulur sanendyan neki,
Lan rinekso dening Hyang.
Lawan rineksa marang Hyang Widhi,
Sakarsane tineko dening Hyang,
Rineksa ing jalma kabeh,
Kang amaca kang angerungu,
Kang anurat myang kang nimpeni,
Yen ora bisa maca,
Simpenono iku,
Temah ayu kang sariro,
Yen linakon dinulur sanendyan neki,
Lan rinekso dening Hyang.
(13)
Kang sinedya tinekan Hyang Widhi,
Kang kinarsung dumadakan kena,
Tur sinisiyan pangeran,
Nadyan tan weruh niku,
Lamun nedya muja semedhi,
Sasaji ing sagara,
Dadya ngumbareku,
Dumadi sariro tunggal,
Tunggal jati swara awor ing Artati,
Aran sekar jempina.
Kang sinedya tinekan Hyang Widhi,
Kang kinarsung dumadakan kena,
Tur sinisiyan pangeran,
Nadyan tan weruh niku,
Lamun nedya muja semedhi,
Sasaji ing sagara,
Dadya ngumbareku,
Dumadi sariro tunggal,
Tunggal jati swara awor ing Artati,
Aran sekar jempina.
(14)
Somahira ingarang penjari,
Milu urip lawan milu pejah,
Tan pisah ing saparane,
Pari purna satuhu,
Anirmala waluya jati,
Keno ing kene kana,
Ing wasesanipun,
Ajejuluk Adhi suksma,
Cahya jumeneng aneng artati,
Anom tan keno tuwa.
Somahira ingarang penjari,
Milu urip lawan milu pejah,
Tan pisah ing saparane,
Pari purna satuhu,
Anirmala waluya jati,
Keno ing kene kana,
Ing wasesanipun,
Ajejuluk Adhi suksma,
Cahya jumeneng aneng artati,
Anom tan keno tuwa.
(15)
Panunggale kawula lan Gusti,
Nila ening arane duk gesang,
Duk mati nila arane,
Lan suksma ngubaraeku,
Ing asmoro mung raga yekti,
Durung darbe peparab,
Duk rare iku,
Awayang bisa dedolan
Aran Sang Hyang Jati iya sang Artati,
Yeku Sang Arta jaya.
Panunggale kawula lan Gusti,
Nila ening arane duk gesang,
Duk mati nila arane,
Lan suksma ngubaraeku,
Ing asmoro mung raga yekti,
Durung darbe peparab,
Duk rare iku,
Awayang bisa dedolan
Aran Sang Hyang Jati iya sang Artati,
Yeku Sang Arta jaya.
(16)
Dadya wisa mangkya amartani,
Lamun maria atemahan wisa,
Marma Arta daya rane,
Duk lagya aneng gunung,
Ngalih aran Asmara jati,
Wayah tumekeng tuwa,
Emut ibunipun,
Ni panjari lungo ngetan,
Ki Artati nurut gigiring Merapi,
Anulya mring Sundara.
Dadya wisa mangkya amartani,
Lamun maria atemahan wisa,
Marma Arta daya rane,
Duk lagya aneng gunung,
Ngalih aran Asmara jati,
Wayah tumekeng tuwa,
Emut ibunipun,
Ni panjari lungo ngetan,
Ki Artati nurut gigiring Merapi,
Anulya mring Sundara.
Darma-Wedha
(17)
Ana panditha akarya wangsit,
Minda kombang angecap ing tawang,
Susuhing angin endhi enggone,
Lawan galihing kangkung,
Wekasane langit jaladri,
Isine wuluh wungwang,
Lan gigiring punglu,
Tapaking kuntul anglayang,
Manuk miber uluke ngungkuli langit,
Kusuma njrahing tawang.
(17)
Ana panditha akarya wangsit,
Minda kombang angecap ing tawang,
Susuhing angin endhi enggone,
Lawan galihing kangkung,
Wekasane langit jaladri,
Isine wuluh wungwang,
Lan gigiring punglu,
Tapaking kuntul anglayang,
Manuk miber uluke ngungkuli langit,
Kusuma njrahing tawang.
(18)
Ngabil banyu apikulan warih,
Ametgeni sarwi adadamar,
Kodok ngemuli elenge,
Miwah kang banyu dikum,
Myang dahana murub kabesmi,
Bumi pinetak ingkang,
Pawana katiyup,
Tanggal pisan kapurnaman,
Yen anenun sateg pisan anigasi,
Kuda ngarap ing pandengan.
Ngabil banyu apikulan warih,
Ametgeni sarwi adadamar,
Kodok ngemuli elenge,
Miwah kang banyu dikum,
Myang dahana murub kabesmi,
Bumi pinetak ingkang,
Pawana katiyup,
Tanggal pisan kapurnaman,
Yen anenun sateg pisan anigasi,
Kuda ngarap ing pandengan.
(19)
Ana kayu apurwa sawiji,
Wit buwana epang keblat papat,
Agedong mega rumembe,
Apradapa kukuwung,
Kembang lintang salaga langit,
Semi andaru kilat,
Woh surya lan tengsu,
Asiran bun lawan udan,
Apupucuk akasa bungkah pratiwi,
Oyode bayu bajra.
Ana kayu apurwa sawiji,
Wit buwana epang keblat papat,
Agedong mega rumembe,
Apradapa kukuwung,
Kembang lintang salaga langit,
Semi andaru kilat,
Woh surya lan tengsu,
Asiran bun lawan udan,
Apupucuk akasa bungkah pratiwi,
Oyode bayu bajra.
(20)
Wiwitane duk anemu candi,
Gegedongan miwah wewerangkan,
Sihing Hyang kabesmi kabeh,
Tan hana janma kang wruh,
Yen weruha purwane dadi,
Candi sagara wetan
Ingobar karuhun
Kayangane Sang Hyang Tunggal,
Sapa reke kang jumeneng mung Artati,
Katon tengahing tawang.
Wiwitane duk anemu candi,
Gegedongan miwah wewerangkan,
Sihing Hyang kabesmi kabeh,
Tan hana janma kang wruh,
Yen weruha purwane dadi,
Candi sagara wetan
Ingobar karuhun
Kayangane Sang Hyang Tunggal,
Sapa reke kang jumeneng mung Artati,
Katon tengahing tawang.
(21)
Gunung Agung sagara serandil,
Langit ingkang amengku buwana,
Kawruh ana ing artine,
Gunung sagara amung,
Guntur sirna amengku bumi,
Ruk kang langit buwana,
Dadya weruh iku,
Mudya madyaning ngawiyat,
Mangasrama ing gunung Agungsabumi
Candi candi sagara.
Gunung Agung sagara serandil,
Langit ingkang amengku buwana,
Kawruh ana ing artine,
Gunung sagara amung,
Guntur sirna amengku bumi,
Ruk kang langit buwana,
Dadya weruh iku,
Mudya madyaning ngawiyat,
Mangasrama ing gunung Agungsabumi
Candi candi sagara.
(22)
Gunung luhure kagiri giri,
Sagara agung datanpa sanma,
Pan sampun kawruhan reke,
Arta daya puniku,
Datan keno cinangkreng budi,
Anging kang sampun prapta,
Ing kuwasanipun,
Angadeg tengahing jagad,
Wetan kulon lor kidul mandap myang inggil,
Kapurba kawasesa.
Gunung luhure kagiri giri,
Sagara agung datanpa sanma,
Pan sampun kawruhan reke,
Arta daya puniku,
Datan keno cinangkreng budi,
Anging kang sampun prapta,
Ing kuwasanipun,
Angadeg tengahing jagad,
Wetan kulon lor kidul mandap myang inggil,
Kapurba kawasesa.
(23)
Bumi sagara gunung myang kali,
Sagung inking sesining bawana,
Kasor ing Arta dayane,
Sagara sat kang gunung,
Guntur sirna guwa samya nir,
Sing aweruh Arta daya,
Dadya teguh timbul,
Lan dadi paliyasining prang,
Yen lelungan kang kapapag wedi asih,
Sato galak suminggah.
Bumi sagara gunung myang kali,
Sagung inking sesining bawana,
Kasor ing Arta dayane,
Sagara sat kang gunung,
Guntur sirna guwa samya nir,
Sing aweruh Arta daya,
Dadya teguh timbul,
Lan dadi paliyasining prang,
Yen lelungan kang kapapag wedi asih,
Sato galak suminggah.
(24)
Jim peri parayangan pada wedi,
Mendak asih sakehing dubriksa,
Rumeksa siyang dalune,
Sing anempuh lumpuh,
Tan tumama ing awak mami,
Kang nedya tan raharja,
Kabeh pan linebur,
Sakabehing nedya ala,
Larut sirno kang nedya becik basuki,
Kang sineoya waluya.
Jim peri parayangan pada wedi,
Mendak asih sakehing dubriksa,
Rumeksa siyang dalune,
Sing anempuh lumpuh,
Tan tumama ing awak mami,
Kang nedya tan raharja,
Kabeh pan linebur,
Sakabehing nedya ala,
Larut sirno kang nedya becik basuki,
Kang sineoya waluya.
(25)
Siyang dalu rineksa ing widi
Dinulur saking karseng Hyang Suksma
Kaidep ing janma kabeh,
Aran wikuning wiku
Wikan liring muja semedi
Dadi sasedyanira
Mangunah linuhung,
Peparab Hyang Tega Lana,
Kang kasimpen yen tuwajuh jroning ati
Kalising panca baya.
Siyang dalu rineksa ing widi
Dinulur saking karseng Hyang Suksma
Kaidep ing janma kabeh,
Aran wikuning wiku
Wikan liring muja semedi
Dadi sasedyanira
Mangunah linuhung,
Peparab Hyang Tega Lana,
Kang kasimpen yen tuwajuh jroning ati
Kalising panca baya.
(26)
Yen kinaryan atunggu wong sakit
Ejim setan datan wani ngambah
Rineksa mala ekate
Nabi wali angepung
Sakeh lara pada sumingkir,
Ingkang sedya pitenah marang awak ingsun,
Rinusak dening Pangeran,
Iblis laknat sato moro sato mati
Tumpes tapis sadaya.
Yen kinaryan atunggu wong sakit
Ejim setan datan wani ngambah
Rineksa mala ekate
Nabi wali angepung
Sakeh lara pada sumingkir,
Ingkang sedya pitenah marang awak ingsun,
Rinusak dening Pangeran,
Iblis laknat sato moro sato mati
Tumpes tapis sadaya.
Japa-wedha
(27)
Ana kidung angidung ing wengi,
Bebaratan duk amrem winaca,
Sang Hyang Guru pangandeke,
Lumaku Sang Hyang Ayu,
Alembehane Asmara ening,
Ngadek pangawak teja,
Kang angidung iku,
Yen kinarya angawula,
Myang lulungan Gusti geting dadi asih,
Sato setan sumimpang.
(27)
Ana kidung angidung ing wengi,
Bebaratan duk amrem winaca,
Sang Hyang Guru pangandeke,
Lumaku Sang Hyang Ayu,
Alembehane Asmara ening,
Ngadek pangawak teja,
Kang angidung iku,
Yen kinarya angawula,
Myang lulungan Gusti geting dadi asih,
Sato setan sumimpang.
(28)
Sakatahing upas tawa sami,
Lara raga waluya nirmala,
Tulak tanggul kang manggawe,
Duduk samya kawangsul,
Akawuryan saguhing pikir,
Ngadam makdum sadaya,
Datan paja ngrungu,
Pangucap lawan pangrasa,
Myang tumingal kang sedya tumekeng napi,
Pangreksaning malekat.
Sakatahing upas tawa sami,
Lara raga waluya nirmala,
Tulak tanggul kang manggawe,
Duduk samya kawangsul,
Akawuryan saguhing pikir,
Ngadam makdum sadaya,
Datan paja ngrungu,
Pangucap lawan pangrasa,
Myang tumingal kang sedya tumekeng napi,
Pangreksaning malekat.
(29)
Jabarail inkang animbang
Milunira kanteban iman,
Pan dadya kendel atine,
Ngijail puniku,
Kang rumeksa ing ati suci,
Israpil dadi damar,
Madangi jrokalbu,
Mingkail kang asung sandang,
Lawan pangan tinekan ingkang kinapti,
Sabar lawan narimo.
Jabarail inkang animbang
Milunira kanteban iman,
Pan dadya kendel atine,
Ngijail puniku,
Kang rumeksa ing ati suci,
Israpil dadi damar,
Madangi jrokalbu,
Mingkail kang asung sandang,
Lawan pangan tinekan ingkang kinapti,
Sabar lawan narimo.
(30)
Ya hudakyeng pamujining wengi,
Bale aras saka ne mulya,
Kirun saka tengen nggone,
Wanakirun kang tunggu,
Saka kiwa gada ne wesi,
Nulak panggawe ala,
Satru lawan mungsuh,
Pangeret tengajul rijal,
Ander ander khulhu balik kang linuwih,
Ambalik lara raga.
Ya hudakyeng pamujining wengi,
Bale aras saka ne mulya,
Kirun saka tengen nggone,
Wanakirun kang tunggu,
Saka kiwa gada ne wesi,
Nulak panggawe ala,
Satru lawan mungsuh,
Pangeret tengajul rijal,
Ander ander khulhu balik kang linuwih,
Ambalik lara raga.
(31)
Dudur molo tengayatul kursi,
Lungguh neng atine surat aningam,
Pengleburan lara kabeh,
Usuk usuk ing luhur,
Ingkang aran wesi ngalarik,
Neng nabi mohamad,
Kang wekasan niku,
Antunggu ratri lan siyang,
Kinedepan ing tumuwung pada asih,
Tunduk mendak maring wang.
Dudur molo tengayatul kursi,
Lungguh neng atine surat aningam,
Pengleburan lara kabeh,
Usuk usuk ing luhur,
Ingkang aran wesi ngalarik,
Neng nabi mohamad,
Kang wekasan niku,
Antunggu ratri lan siyang,
Kinedepan ing tumuwung pada asih,
Tunduk mendak maring wang.
(32)
Satru mungsuh mundur pada wedi,
Pamidangan ing betal mukadas,
Tulak balik pangreksane,
Pan nabi patang puluh,
Paring wahyu mring awak mami,
Apan nabi wekasan,
Sabda Nabi Dawud,
Apetak bagenda Ambyah,
Kinaweden ebelis laknat lawan ejim,
Tan wani perak.
Satru mungsuh mundur pada wedi,
Pamidangan ing betal mukadas,
Tulak balik pangreksane,
Pan nabi patang puluh,
Paring wahyu mring awak mami,
Apan nabi wekasan,
Sabda Nabi Dawud,
Apetak bagenda Ambyah,
Kinaweden ebelis laknat lawan ejim,
Tan wani perak.
(33)
Pepayone godong dukut langit,
Tali barat kumendung ing tawang,
Tinunda tan katon mangke,
Arajeg gunung sewu,
Jala sutra ing luhur mami,
Kabeh pada rumeksa,
Angadangi mungsuh,
Nulak panggawe ala,
Lara roga sumingkir kalangkung tebih,
Luput kang wisa guna.
Pepayone godong dukut langit,
Tali barat kumendung ing tawang,
Tinunda tan katon mangke,
Arajeg gunung sewu,
Jala sutra ing luhur mami,
Kabeh pada rumeksa,
Angadangi mungsuh,
Nulak panggawe ala,
Lara roga sumingkir kalangkung tebih,
Luput kang wisa guna.
(34)
Gunung sewu dadya pager mami,
Katon murub kang katon tumingal,
Sakeh lara sirna kabeh,
Luput ing tuju teluh,
Tarakyana tenung jalenggi,
Bubar ambyur suminggah,
Sri Sedana lulut,
Punika sih Rahmatulah,
Iya Sang Jati mulya.
Gunung sewu dadya pager mami,
Katon murub kang katon tumingal,
Sakeh lara sirna kabeh,
Luput ing tuju teluh,
Tarakyana tenung jalenggi,
Bubar ambyur suminggah,
Sri Sedana lulut,
Punika sih Rahmatulah,
Iya Sang Jati mulya.
(35)
Ingaranan Rara subaning-sih,
Kang tuminggal samya sih sadaya,
Kadep sapari polahe,
Keh lara sirna larut,
Tan tumama ing awak mami,
Kang sangar dadi tawa,
Kang geting dadi lulut,
Saking dawuh sifat rahman,
Iya rahmat rahayu pangereksaneki,
Sarana nganggo metak.
Ingaranan Rara subaning-sih,
Kang tuminggal samya sih sadaya,
Kadep sapari polahe,
Keh lara sirna larut,
Tan tumama ing awak mami,
Kang sangar dadi tawa,
Kang geting dadi lulut,
Saking dawuh sifat rahman,
Iya rahmat rahayu pangereksaneki,
Sarana nganggo metak.
(36)
Yen lumampah kang mulat awingwrin,
Singo barong kang podo rumeksa,
Gajah meta ning wurine,
Macan gembong ing ngayun,
Naga raja ing kanan kering,
Singa mulat njrih tresna,
Marang awak ingsun,
Jim setan lawan manungsa,
Pada kadep teluh lawan antu bumi,
Ajreh lumayu ngitar.
Yen lumampah kang mulat awingwrin,
Singo barong kang podo rumeksa,
Gajah meta ning wurine,
Macan gembong ing ngayun,
Naga raja ing kanan kering,
Singa mulat njrih tresna,
Marang awak ingsun,
Jim setan lawan manungsa,
Pada kadep teluh lawan antu bumi,
Ajreh lumayu ngitar.
(37)
Yen sinimpen tawa barang kalir,
Upas bruwang racun banjar sirna,
Temah kalis sabarang reh,
Jemparing towok putung,
Pan angleyang tumibeng siti,
Miwah saliring braja,
Tan tumama mring sun,
Cedak cupet dawa tuna,
Miwah sambang setan tenung pada bali,
Kadep wedi maring wang.
Yen sinimpen tawa barang kalir,
Upas bruwang racun banjar sirna,
Temah kalis sabarang reh,
Jemparing towok putung,
Pan angleyang tumibeng siti,
Miwah saliring braja,
Tan tumama mring sun,
Cedak cupet dawa tuna,
Miwah sambang setan tenung pada bali,
Kadep wedi maring wang.
(38)
Ana paksi mangku bumi langit,
Manuk iku endah warnanira,
Sagara erob wastane,
Uripe manuk iku,
Animbuhi ing jagad iki,
Warnanipun sakawan,
Sikile wewolu,
Kulite iku sarengat,
Getihipun tarekat ingkang sejati,
Ototipun kakekat.
Ana paksi mangku bumi langit,
Manuk iku endah warnanira,
Sagara erob wastane,
Uripe manuk iku,
Animbuhi ing jagad iki,
Warnanipun sakawan,
Sikile wewolu,
Kulite iku sarengat,
Getihipun tarekat ingkang sejati,
Ototipun kakekat.
(39)
Dagingipun makripat sejati,
Cucukipun sejatining sadad,
Eledan tohid wastane,
Ana dene kang manuk,
Pupusuhe supiah nenggih,
Emperune amarah,
Mutmainah jantung,
Luamah waduke ika,
Manuk iku anyawa papat winilis,
Nenggih manuk punika.
Dagingipun makripat sejati,
Cucukipun sejatining sadad,
Eledan tohid wastane,
Ana dene kang manuk,
Pupusuhe supiah nenggih,
Emperune amarah,
Mutmainah jantung,
Luamah waduke ika,
Manuk iku anyawa papat winilis,
Nenggih manuk punika.
(40)
Uninipun jabrail singgih,
Socanipun punika kumala,
Anetra wulan srengenge,
Napas nurani iku,
Garananipun tursino nenggih,
Angaub soring aras,
Karna kalihipun,
Ing gunung Arpat punika,
Uluwiyah ing lohkalam wastaneki,
Ing gunung manik maya.
Uninipun jabrail singgih,
Socanipun punika kumala,
Anetra wulan srengenge,
Napas nurani iku,
Garananipun tursino nenggih,
Angaub soring aras,
Karna kalihipun,
Ing gunung Arpat punika,
Uluwiyah ing lohkalam wastaneki,
Ing gunung manik maya.
Jiwa-wedha
(41)
Ana kidung akandang permadi,
Among tuwung ing kawasanira,
Nganak ake saciptane,
Kakang kawah puniku,
Kang rumekso ing awak mami,
Anekakaken sedya,
Ing kawasanipun,
Adi ari ari ika,
Kang mayungi ing laku kawasaneki,
Nekakaken pangarah.
(41)
Ana kidung akandang permadi,
Among tuwung ing kawasanira,
Nganak ake saciptane,
Kakang kawah puniku,
Kang rumekso ing awak mami,
Anekakaken sedya,
Ing kawasanipun,
Adi ari ari ika,
Kang mayungi ing laku kawasaneki,
Nekakaken pangarah.
(42)
Punang getih ing raine wengi,
Ngrerewangi Allah kang kawuasa,
Andadekaken karsane,
Puser kawasanipun,
Nguyu uyu sabawa mami,
Nuruti ing paneda,
Kawasanireku,
Jangkep kadang ingsun papat,
Kalimane pancer wus dadi sawiji,
Tunggal sawujud ingwang.
Punang getih ing raine wengi,
Ngrerewangi Allah kang kawuasa,
Andadekaken karsane,
Puser kawasanipun,
Nguyu uyu sabawa mami,
Nuruti ing paneda,
Kawasanireku,
Jangkep kadang ingsun papat,
Kalimane pancer wus dadi sawiji,
Tunggal sawujud ingwang.
(43)
Yeku kadang ingsung kang umijil,
Saking marga ina sareng samya,
Sadino awor enggone,
Sakawan kadang ingsun,
Ingkang nora umijil saking,
Marga ina punika,
Kumpule lan ingsun,
Dadya makdum sarpin sira,
Wewayangan in dat samya dadya kanti,
Saparan datan pisah.
Yeku kadang ingsung kang umijil,
Saking marga ina sareng samya,
Sadino awor enggone,
Sakawan kadang ingsun,
Ingkang nora umijil saking,
Marga ina punika,
Kumpule lan ingsun,
Dadya makdum sarpin sira,
Wewayangan in dat samya dadya kanti,
Saparan datan pisah.
(44)
Yen angidung poma den mametri,
Memuleya sego golong lima,
Takir pontang wewadahe,
Ulam ulamipun,
Ulam tasik rawa lan kali,
Ping pat iwak bangawan,
Mawa gantal iku,
Rong supit winungkus samya,
Apan dadya sawungkus arta saduwit,
Sawungkuse punika.
Yen angidung poma den mametri,
Memuleya sego golong lima,
Takir pontang wewadahe,
Ulam ulamipun,
Ulam tasik rawa lan kali,
Ping pat iwak bangawan,
Mawa gantal iku,
Rong supit winungkus samya,
Apan dadya sawungkus arta saduwit,
Sawungkuse punika.
(45)
Tumpengana aneng pontangnya sami,
Dadya limang wungkus pontang lima,
Sinung sekar cempaka ne,
Loro sapotangipun,
Kembang boreh dupa ywa lali,
Memetri ujugbira,
Donganira Mahmud,
Poma dipun lakonono,
Saben dino nuju kalahiraneki,
Agung sawabe ika.
Tumpengana aneng pontangnya sami,
Dadya limang wungkus pontang lima,
Sinung sekar cempaka ne,
Loro sapotangipun,
Kembang boreh dupa ywa lali,
Memetri ujugbira,
Donganira Mahmud,
Poma dipun lakonono,
Saben dino nuju kalahiraneki,
Agung sawabe ika.
(46)
Balik lamun ora den lakoni,
Kadang ira pan pada ngrencana,
Temah kudrasa ciptane,
Sasedyanira wurung,
Lawan luput pangarahneki,
Sakarepe ira wigar,
Gagar datan antuk,
Saking kurang temenira,
Madep laku iku den awas den eleng,
Tamat ingkang kidungan.
Tuna ndungkap kaolah pikir, pan kapiran jamaning ngakerat sakarate yekti suwe-suwe ngulari perlu-perlu mati pijer mandelik, kelike ora ana, anane mung kuwur, baliwur tan wruh ing marga, marga lena kelenan datan pinikir, mungkir tinggal agama.
Agamane ingkang luwih suci, anuceni dat kalawan sipat-sipat murah salamine marma den bisa kulup pipikulan aywa katembing, titimbangane ana, iku paminipun nimpuna sandhang lan pangan ora kena tinilar sawiji, wajibpe bebarengan.
Kena uga kalewan siniring, maring wong kang angupaya pangan, saben dina nyambut gawe, amrih kencenging wadhuk, wadhuk iku wadhahing urip uripe saking sedya, sedyane mrih cukup nyukupi jaba jro amba, babarane bineber ngeberi budi, budaya kang sanyata.
Kanyataan ing urip puniki, tan liyan sing hardaning baksana, tiba saenggon-enggon pan tibeng nora saru sarupane ruruba yekti, yektine aywa sulab mring sulapanipun, budine den kongsi kena, nanging aywa sira budi saben hari aywa pegat.
Kapethik saking buku kahimpung dening :
Balik lamun ora den lakoni,
Kadang ira pan pada ngrencana,
Temah kudrasa ciptane,
Sasedyanira wurung,
Lawan luput pangarahneki,
Sakarepe ira wigar,
Gagar datan antuk,
Saking kurang temenira,
Madep laku iku den awas den eleng,
Tamat ingkang kidungan.
Piwulangipun Suwargi R.NG. Rangga Warsito (dhumateng putra nalika badhe seda)
Rarasing tyas sinawung hartati, denirarsa amedhar carita, ngayawara puwarane, berawaning madhangkung, hinukarsa ri Sukra Kasih, rong puluh wulan Rajab gati kanemipun, warsa Jimakir Sancaya, sinengkalan sembah muluk ngesti aji, tata wedharing kata.
Heh ta risang dwi atmaja mami, parsudinen dadining parasdya pinrih haywa kongsi kecer, cangkok lan isinipun, yen kecera salah sawiji sayekti dadi tuna, tuwas anggeguru, durung weruh pamorira, wohing semu pasemon gaibpibng widhi, datan kena madaya.
Supadine dadya tyas panggiling, lukitane ingkang sastra cetha, ing mangka darsane, wong berbudi pan cukup, anyakupi pati saurip-uripe aneng donya, prapteng janjinipun, sayekti datan kewran denira mrih prasti pulasta pinusthi, esthine kene kena.
Sakamantyan denira marsudi, widadane ingkang sami kara, karana tan kena mleset surasaning kang ngelmu nora kena medhayeng janji, janji mung sepisan, purihen den kumpul, Gusti kalawan kawula, supadine dinadak bisa umanjing satu mungging rimbagan.
Yen rinasa surasaning manis, temah dadya hardaning wardaya, saking dhahat denya rame, marma den bisa gilut, giluting amung patitis titikane den kena nemu yan katemu, nemu sesotya kancana ujwalana sarpakanaka delahi, sumorot sorotira.
Anyoroti padhanging Hyangrawi, isining rat kawratan sadaya, yekti tan ana petenge nanging ta arang nggayuh, gayuhane tepa palupi, pilih-pilih kang nyandhak, sarkaraning madu dedunung netan ning nang nora adoh nora perek seneng ugi gepokane tur cedhak.
Cepakane pepak amepeki, parandene teka nora gampang pambudine kadhang cewet, wela graitanipun, saking kalab-kalaban dening harda-hardaning nala, sruning tyas kayungyun, kayun marang sih katresnan, iku mangka bancana dirgameng pati, patine tanpa sedya.
Saya harda-hardaning pambudi, budi daya madya lan utama, utamaning rat pasemone, marma den bisa besut besutane kang tirta wening, wening wenes kalintang, tanpa pama tuhu, satuhunung kasunyatan-kasunyatan kang sami dipun lampahi, wiwitan lan wekasan.
Saya harda-hardaning pambudi, budi daya madya lan utama, utamaning rat pasemone, marma den bisa besut besutane kang tirta wening, wening wenes kalintang, tanpa pama tuhu, satuhunung kasunyatan-kasunyatan kang sami dipun lampahi, wiwitan lan wekasan.
Wekasane mung ngantepi pati, parandene meksa taksih awrat kalindih saking panggawe kira-kiraning kalbu, sapa baya bisa amesti jer pan durung ana wong milalu lampus, konus kongas saking atma, nadyan silih sampun wredha kaki-kaki maksih sungkan kewala.
Yen tuhuwa awiti anitis, pan tumitah dumadi manungsa sinung harja bungah dene sapira kadaripun, aneng donya pan ora lami, lamine nora lama umur sewu tahun, lamun ora ngawruhana, angrawuhi marang jamaning kapiran sayekti dadi tuna.
Yen tuhuwa awiti anitis, pan tumitah dumadi manungsa sinung harja bungah dene sapira kadaripun, aneng donya pan ora lami, lamine nora lama umur sewu tahun, lamun ora ngawruhana, angrawuhi marang jamaning kapiran sayekti dadi tuna.
Tuna ndungkap kaolah pikir, pan kapiran jamaning ngakerat sakarate yekti suwe-suwe ngulari perlu-perlu mati pijer mandelik, kelike ora ana, anane mung kuwur, baliwur tan wruh ing marga, marga lena kelenan datan pinikir, mungkir tinggal agama.
Agamane ingkang luwih suci, anuceni dat kalawan sipat-sipat murah salamine marma den bisa kulup pipikulan aywa katembing, titimbangane ana, iku paminipun nimpuna sandhang lan pangan ora kena tinilar sawiji, wajibpe bebarengan.
Kena uga kalewan siniring, maring wong kang angupaya pangan, saben dina nyambut gawe, amrih kencenging wadhuk, wadhuk iku wadhahing urip uripe saking sedya, sedyane mrih cukup nyukupi jaba jro amba, babarane bineber ngeberi budi, budaya kang sanyata.
Kanyataan ing urip puniki, tan liyan sing hardaning baksana, tiba saenggon-enggon pan tibeng nora saru sarupane ruruba yekti, yektine aywa sulab mring sulapanipun, budine den kongsi kena, nanging aywa sira budi saben hari aywa pegat.
Kapethik saking buku kahimpung dening :
"SPH Handanamangkara, kabantu Eyang Br
1.
Sanitiasa denira paring wuwuruk, Marsepuh sang maha yekti, Tinumpa tumpa tinumpuk, Pinatha pantha pinasti, Saniskaraning pangawaroh.
2.
Pan liningga salingga sawanda wuyud, Wuyude pan dadi siji, Mijen jagad sawegung, Saking kodrating Hyang Widhi, Kasamadan dating Manon.
3.
Amanoni pamulune kadi duwung, Kukuwunge mingis-mingis piningit tan kena konus, Yon konus ngenesken ati, Amulat gebyaring pamor.
4.
Dasar pamor pamore handamar murub, Bener ingkang kekes wing wrin rumangsa kasoran ampuh, pupuhe tuhu patitis, Titi datan atumpang so.
5.
Yen tinantang tantingane tuhu kukuh, Kukuhe nora ngencengi, Kenceng kinarya pangayun, Tarincingaken neng wuri, Cacakane nora moncol.
6.
Cakep cukup nyukupi yen oleh rembug, Rembuge tan katon gitik titikane urun-urun, Nguruni dadine ngelmi, Kaya sukane ponang wong.
7.
Wuwuh-wuwuh amuwuhi kawruhipun, Pantese wong cipta yekti tan amprih karya panggunggung gunggunge gunggungan dadi, Tinitah pandita kaot.
8.
Kaot wilet maneh oleh tindak tanduk dudugane tan ketembing tumanbirang kaduk purun, Purune nora nyamahi, Marang ngelmu kang wus manggon.
9.
Pamanggone tapa brata pitung wektu, Dene tatapa kang siji apane jasad puniku haywa darbe, Esakserik, Narima terusing batos.
10.
Kaping kalih pan ing tapa-tapa tuhu, Lahiya tapaning buda among tapa temenipun, Nyepen ninis thalan nisthip, Anyirnakna ati goroh.
11.
Kaping tiga tapaning kang hawa nepsu, Nglakonana sabar ngalim-ngapura salaminipun, Nadyan sira pinisakit, Tawa kupo mring Hyang Manon.
12.
Ingkang kocap tapa brata kaping catur, Ya tapaning rasa jati, Heneng heningna kalbu, Mesuwa puja samadi, Heneng hening yekti dados.
13.
Kaping lima tapaning suksma puniku, Gelara marta martani, Lega legawaning kalbu, Haywa munasikeng jalmi, Amonga atining nguwong.
14.
Kaping neme tapaning cahya humatur, Waskitha kalawan eling, Datan samar ing pandulu, Eling panuntun basuki, Kadarma ati mancorong.
15.
Kaping pitu tapaning urip puniku, Santosa den ngati-ati akanthiya teguh timbul, Haywa was sumelang galih, Ngandela marang Hyang Manon.
16.
Kethokana kethoken bongkot lan pucuk, Samene bae nyukupi, Pan ora memurung laku, Lakon anglakoni pati amancat, Dabatil maut.
17.
Mung sakedap netra pangancase mangsuk, Umanjing suruping pati, Patitis jagad kinukut kukutan dadya sawiji, Rinacut, Manjing kedaton.
18.
Nanging ndulu kadaton ingkang kadulu, Yen Kadulu niniwasi, Katiwasan patinipun, Patiheng sasat dadya kenut, Manjing watu lan kakayon.
19.
Kayu watu ginelar dadya swarga gung, Saniskara amenuhi, Sarwa endah adi luhung, Asenen dipun enggeni, Aworbrakasakan jrangkong.
20.
Mindo gawe gagaweayan ora weruh, Weruh-weruh wus kawalik, Walikane sulang surup, Surup salah panampi, Tampane wus kejelomprong.
21.
Marmanipun santosa ateguh timbul, Kanthi awas lawan eling, Aywa samar ing pandulu, Kedaton ingkang sejati, Sajatine tan katongton.
22.
Tampa terus nerusi malebeng bumbung, Barumbunganing setroli, Padange kalangkung-langkung, Langgeng ora owah gingsir, Sire mulih dating MAnon.
23.
Meneng langgeng nora kocap tan winuwus, Nora mulat sawarga di, Pan rumangsa ngeyup, Malela lenge don adi, Dadi nabi wali awor.
24.
Gambir wungu nora cidra yektinipun, Lamun kang marsudeng gaib, Liningkap lelimpitanipun, Nora wus kuwatir, Ngandel caloroting batos.
25.
Wasiteng san mring sira wus tamat kulup, Mangkya ingsun minta pamit, Harsa mulih mring don luhung, Amung kurang limang ari, Salameta putraning ngong.
26.
Titenana rong windu aja dumawuh, Pulung gana kang sejati, Wartaning kang para jamhur, Ku sidaning kadadin, Dadi ning tapa kang manggon
